KONUMU
İzmir ili, Anadolu Yarımadası'nın batısında, Ege kıyılarımızın
tam ortasında yer alır. Kuzeyden Balıkesir, doğudan Manisa,
güneyden Aydın illeri ile çevrilmiştir.
İl toprakları, 37o 45' ve 39o 15' kuzey enlemleri ile 26o 15' ve
28o 20' doğu boylamları arasında kalır.
İlin kuzey-güney doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık olarak 200
km, doğu-batı doğrultusundaki genişliği ise 180 km'dir.
Yüzölçümü 12.012 km2.dir.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
İzmir ilinin yeryüzü şekilleri, yakın jeolojik geçmişin bir
sonucudur. Doğu batı doğrultusunda uzanan sıradağlar arasında
yer alan çöküntü ovaları ve akarsu ağızlarındaki birikinti
ovaları, yeryüzü şekillerinin ana hatlarını meydana getirirler.
İlin en kuzeyinde Madra Dağları bulunur. 1250 metreyi aşan
yüksekliğe sahip olan bu dağlar, kuzeyindeki Burhaniye-Havran
Ovaları ile güneyindeki Bergama Ovası arasında önemli bir
yükselti meydana getirirler. Güneybatıya, Altınova ve Dikili'ye
doğru uzanan kolları kıyı yakınlarına kadar ulaşır ve burada
alçalarak kıyı düzlüklerine karışır. Madra Dağları'nın güneybatı
ucu, Bergama batısında Geyiklidağ adı ile anılır. Burada
yükseklik 1061 m.ye ulaşır. Madra Dağları üzerinde bazı yerler
500-700 m. yüksekliğinde hafif dalgalı düzlükler halindedir.
Buralara yayla adı verilir. Fıstık çamı ormanları ile kaplı
Kozak Yaylası bunların en bilinenidir. Madra Dağları'nın
güneyinde Bakırçay Ovası yer alır. Ova, genel olarak, Soma
yakınlarından Çandarlı Körfezi'ne kadar kuzeydoğu-güneybatı
doğrultusunda uzanır. Uzunluğu 60 km. kadardır. Bakırçay ve
kollarının getirdiği alüvyonlarla örtülü olan ovanın en fazla
genişlediği yer Kınık'ın kuzeyinde bulunur.
Bakırçay Ovası'nın güneyinde Yunt Dağları yer alır. Bunlar,
doğudaki Sultan Dağları ile birleşirler. Akarsu vadileri ile çok
parçalanmışlardır. Yunt Dağı, Dumanlı Dağı, bunlarla birleşmiş
durumda olan Sultan Dağı ve Çamlıdağ, Bakırçay Ovası'nın
güneyinde kesintisiz dağlık bir alan meydana getirir. Dumanlı
Dağ'ın en yüksek noktası 1098 m. dir.
Dumanlı Dağ'ın güneyinde, içine Gediz Nehri'nin yerleşmiş olduğu
çöküntü alanı bulunur ve Dumanlı Dağ ile Yamanlar Dağı arasında
10 km. uzunluğunda dar bir boğaz meydana getirir. "Menemen
Boğazı" adı verilen bu dik yamaçlı derin vadinin doğusunda
Alaşehir'e, hatta Sarıgöl'e kadar Gediz Ovası uzanır. Bu ova,
esas itibariyle Manisa ili sınırları içinde kalır. Menemen
Boğazı, batıya doğru Emiralem'den itibaren genişler, alçalır,
Gediz Deltası'na bitişir. Gediz Nehri, döküldüğü yerde geniş bir
delta meydana getirmiştir. Delta düzlüğünün kuzey-güney
doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık olarak 20 km. kadardır.
Menemen Ovası ve Gediz Delta Ovası adı verilen bu düzlük,
ülkemizin en verimli ovalarından birini teşkil eder.
Yamanlar Dağı genç bir volkan konisidir. Fazla aşınmamıştır.
Yamanlar Dağı üzerinde, tektonik kökenli bir kayma sonucunda
oluşan çukurluğa Karagöl yerleşmiştir. Yamanlar ve Manisa
Dağları'nın meydana getirdiği yüksekliğin güneyinde bir çöküntü
alanı vardır. Bu çöküntü çukurunun batı kısmı deniz tarafından
kaplanmış ve İzmir Körfezi meydana gelmiştir. Körfezin
doğusunda, etraftaki yamaçlardan inen akarsuların getirdiği
alüvyonların denizi doldurması ile oluşmuş Bornova Ovası, onun
doğusunda Kemalpaşa Ovası bulunur. Bornova Ovası ile Kemalpaşa
Ovası arasında yüksekliği 250 m. ye kadar çıkan Belkahve Geçidi
yer alır.
İzmir Körfezi ve Kemalpaşa Ovası'nın kapladığı çöküntü çukurunun
güneyinde, doğu-batı doğrultusunda uzanan yüksek ve dağlık bir
alan ortaya çıkar. Bu dağlara genel olarak Bozdağlar adı
verilir. Bozdağlar, doğuda Sarıgöl'ün güneyinden başlar ve
Kemalpaşa güneydoğusundaki Karabel Geçidi'ne kadar uzanır.
Bozdağlar en yüksek noktaya Birgi'nin kuzeyinde ulaşır. Burada
yükseklik 2159 m. ye kadar çıkmaktadır. Bozdağlar, kuzeyindeki
Gediz Ovası'na ve güneyindeki Küçükmenderes Ovası'na dik
yamaçlarla iner. İzmir Körfezi'nin doğusunda yüksekliği 1500
m.ye kadar çıkan Kemalpaşa Dağları heybetli bir görünüm meydana
getirir. İzmir kentinin batısında Çatalkaya (Kızıldağ)
yükseltilerinde yamaçlar çok dik, vadiler derin ve dardır.
Çatalkaya'dan batıya doğru yükseklikler gittikçe alçalır.
Urla'dan Çeşme'ye kadar olan yerlerde 500 m.yi geçen tepelere az
rastlanır.
Karaburun Yarımadası'nda bu sıradağlara dikey durumda olan ve
kuzeyden güneye doğru uzanan dağlar bulunur. Bu dağların en
yüksek olanı, Karaburun ilçe merkezinin güneyinde 1218 m.ye
kadar çıkan Akdağ'dır.
Bozdağlar'ın güneyinde Küçükmenderes Ovası yer alır. Üzeri çok
verimli alüvyon toprakları ile örtülmüştür. Küçükmenderes Ovası,
doğuda hemen hemen Beydağ yerleşim alanından başlar, ortalama
10-15 km. genişlikte, Torbalı ve Selçuk'a kadar uzanır.
Küçükmenderes Ovası'nın bazı yerlerine, yerleşme merkezlerinin
ismi verilmiştir. (Ödemiş, Tire, Bayındır, Selçuk ovaları gibi).
İzmir ilinin güney sınırı üzerinde Aydın Dağları uzanır. Bunlar
Bozdağlar kadar yüksek değildir. En yüksek yeri Cevizli Dağı'nda
1646 m.ye ulaşır. Aydın Dağları'nın Küçükmenderes Ovası'na bakan
kuzey yamaçları çok diktir.
BİTKİ ÖRTÜSÜ
İzmir bitki örtüsü yönünden Akdeniz ikliminin etkisi altındadır.
Akdeniz bitkilerinin her türü bulunmaktadır. Yüzyıllar boyu
aşırı otlatma, yangın ve tarla açma nedenleriyle ormanların
ortadan kalktığı yerlerde, maki florası kendini göstermektedir.
Maki florasına ardıç, pırnal, kermes meşesi, yabani zeytin,
çitlembik, sakız, akçakesme, tesbih, katırtırnağı, gibi
kuraklığa dayanıklı ağaççıklar girer. Makilik alanlar, denizden
600 m. yüksekliğe kadar çıkmaktadır.
Dağlık kesimlerin büyük kısmı ormanlıktır. Ormanlar il
içerisinde 431786 hektar bir alanı kaplar. Ormanların kapladığı
alan, il arazisinin % 41'idir. Denizden 600 m. yüksekliğe kadar
kızılçam, daha yukarılarda karaçam ormanları vardır. Bergama'nın
Kozak, Cumaovası'nın Güner, Torbalı'nın Helvacı Köyü çevresinde
doğal olarak yetişmiş fıstıkçamı ormanları bulunur. Toprağı
elverişli, kuytu ve nemli dere yataklarında çınar, kestane,
dişbudak, söğüt, kavak, akçaağaç, karaağaç ve kızılcık gibi
yapraklı ağaçlar yayılış gösterir. Palamut meşesi de ilimiz
ormanlarının karakteristik ağaçlarından birisidir.
AKARSULAR
İzmir ili içinde Ege Bölgesi'nin önemli akarsularından olan
Gediz'in aşağı çığırı ile Küçükmenderes ve Bakırçay akış
gösterir. Diğerleri sel karakterli küçük akarsulardır.
Gediz Nehri, İçbatı Anadolu'da Murat Dağı'ndan doğar. Toplam
uzunluğu 400 km.dir. İzmir sınırı içindeki Yamanlar Dağı'ndan
doğan Kemalpaşa Çayı Gediz'in en önemli kollarından biridir.
Gediz, Manisa Ovası'nın batısında İzmir il sınırına ulaşır,
Yamanlar Dağı ile Dumanlı Dağ arasındaki Menemen Boğazı'ndan
geçerek, Foça'nın güneyinde denize dökülür.
Gediz eskiden, Karşıyaka'nın hemen batısında denize dökülüyordu.
Getirdiği alüvyonlarla deltasını devamlı ilerletiyor, İzmir
Körfezi'ni kapatmaya doğru gidiyordu. Pelikan Burnu, karşı
kıyıya çok yaklaşmış, Körfez'in derinliği çok azalmıştı.
Ülkemizin en işlek limanı olan İzmir Limanı'nın karşılaştığı
tehlikeyi yok etmek için 1886'da biraz kuzeyden akan bir derenin
yatağından da faydalanarak, Menemen yakınlarında başlayıp batıya
doğru giden ve Foça yakınlarında son bulan bir yatak açıldı. Bu
andan itibaren Gediz açık denize dökülmeye başladı.
Küçükmenderes, Bozdağlar'dan doğar. Uzunluğu 124 km.dir. Kendi
ismi ile anılan çok bereketli bir ovayı sulayarak, Selçuk
ilçesinin batısında denize dökülür. Küçükmenderes de bol alüvyon
getirdiği için, kıyı çizgisini devamlı olarak ilerletmiş, bu
yüzden ilk çağların en önemli liman kentlerinden olan Efes,
bugün denizden 5-6 km içeride kalmıştır.
Bakırçay, doğuda Ömerdağ, kuzeyde Madra, güneyde Yunt Dağı'ndan
gelen kollardan oluşur, 128 km uzunluğundadır. Ege Havzası'nın
bir parçası olan ve büyük bölümü İzmir il sınırları içerisinde
yer alan Bakırçay Havzası'nın en önemli akarsuyudur. Çandarlı
Körfezi'nde denize dökülür.
GÖLLER
İzmir'de yer alan önemli göller olarak Gölcük, Belevi Gölü,
Çakalboğaz Gölleri ve Karagöl sayılabilir.
Gölcük, Ödemiş'in kuzeyinde Bozdağlar'ın en yüksek noktasının
batısında bulunur. Dağ sıralarının genel doğrultusunda güneyden
kuzeye doğru uzanan küçük bir çöküntü çukuru içine yerleşmiştir.
Gölcük'ün oluşumunda etraftan gelen sellerin bıraktıkları
alüvyon birikintisinin de rolü olmuştur. Derinliği, küçüklüğüne
göre fazladır. Gölcük etrafından gelen sular ve özellikle dip
kaynakları ile beslenir. Suları küçük bir dere ile kuzeye doğru
akarak Gediz'e ulaşır. Gölcük''ün suları tatlıdır. Olağanüstü
güzel görünümlüdür.
Belevi Gölü, Torbalı ile Selçuk arasında Küçükmenderes'in sol
tarafında bulunmaktadır. Sığ bir göldür. Çakalboğaz Gölleri,
Küçükmenderes'in Selçuk'tan 5-6 km. ilerilere kadar doldurduğu
körfezde meydana gelmiş olan ovanın kuzey kenarında bulunurlar.
Eski körfezin kalıntısıdırlar.
Karagöl, Yamanlar Dağı üzerindedir. Tektonik kökenli bir kayma
sonucu oluşan çukurlukta şekillenmiştir. Etrafı çam ormanları
ile kaplıdır. Son derece güzel bir görünüm sunar.
İKLİM
Akdeniz iklim kuşağında kalan İzmir'de yazları sıcak ve kurak,
kışları ılık ve yağışlı geçmektedir. Dağların denize dik
uzanması ve ovaların İçbatı Anadolu eşiğine kadar sokulması,
denizel etkilerin iç kesimlere kadar yayılmasına olanak
vermektedir.
İzmir'de bazında yıllık ortalama sıcaklık, 16ºC (Bergama) ile
17ºC (Bayındır) arasında değişmektedir. İzmir'de ölçülen uç
değerler göz önüne alındığında, sıcaklığın maksimum 45.1ºC
(Torbalı) ile minimum -13ºC (Ödemiş) arasında değiştiği
anlaşılır.
İzmir'de bağıl nem oranı sıcaklığın yüksek, bulutluluğun az
olduğu yaz aylarında düşüktür. Buna karşılık nemli hava
akımlarının etkisine girildiği yılın soğuk döneminde artış
görülmektedir. Yıl içinde Mart ayından itibaren azalmaya
başlayan değerler en düşük oranına Temmuz ayında ulaşmaktadır.
Bu ayda aylık ortalama bağıl nem Bergama'da %52, İzmir kent
merkezinde %50'dir. Kış mevsiminde ise aylık ortalama %70
civarındadır.
İzmir'de iklim elemanları içinde en büyük değişkenliği yağış
miktarı göstermektedir.Yıllık ortalama yağış miktarı 700 mm.
olmasına karşın, genel atmosfer dolaşımında görülen değişmelere
bağlı olarak bazı yıllarda yağış toplamı 1000 mm'ye yaklaşmakta,
bazı yıllarda ise 300 mm civarına düşmektedir. Yıl içinde yağış
miktarı ekim ayının ikinci yarısından itibaren artış göstermekte
ve Mayıs ayına kadar devam etmektedir. Aylık ortalama yağış
miktarının en yüksek olduğu aylar Aralık, Ocak, Şubat'tır.
Ortalama yağış değerlerine göre, sadece Aralık ayında düşen
yağışların yıllık toplama katkısı % 20 civarındadır. Yaz
aylarında aylık yağış miktarının yıllık toplam içindeki payı
ise, % 2 düzeyine düşmektedir.
İzmir ilinde en yüksek rüzgar hızları ve yönleri incelendiğinde,
Güzelyalı istasyonunda, 41.2 m/sn ile güneydoğu yönüne,
Seferihisar'da 32.1 m/sn ile güneydoğu, Ödemiş'te 26.7 m/sn ile
kuzeydoğu, Bornova'da 25.0 m/sn ile kuzeydoğu ve Çiğli
istasyonunda 31.8 m/sn ile kuzeydoğu yönüne ait olduğu görülür.
kaynak: www.izmir.gov.tr
|